فضیلت ماه مبارک رمضان

فضیلت ماه مبارک رمضان

رمضان» در لغت ازرمضاء» به معنای شدت حرارت گرفته شده و به معنای سوزانیدن می باشد.(1) چون در اینماه گناهان انسان بخشیده می شود، به این ماه مبارک رمضان گفته اند.

پیامبر اکرم(ص) میفرماید: انما سمی الرمضان لانه یرمض الذنوب؛(2) ماه رمضان به این نام خوانده شدهاست، زیرا گناهان را می سوزاند.»

رمضان نام یکی ازماه های قمری و تنها ماه قمری است که نامش در قرآن آمده است و یکی از چهار ماهیاست که خداوند متعال جنگ را در آن حرام کرده است.(مگر جنبه دفاع داشته باشد.)

در این ماه کتابهای آسمانی قرآن کریم، انجیل، تورات، صحف و زبور نازل شده است.(3)

این ماه در روایاتاسلامی ماه خدا و میهمانی امت پیامبر اکرم(ص) خوانده شده و خداوند متعال از بندگانخود در این ماه در نهایت کرامت و مهربانی پذیرایی می کند؛ پیامبر اکرم(ص) میفرماید: ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است،(4) هرکس همه این ماه را روزه بگیرد بر خدا واجب است که همه گناهانش را ببخشد، بقیه عمرشرا تضمین کند و او را از تشنگی و عطش دردناک روز قیامت امان دهد.»(5)

این ماه، در میانمسلمانان از احترام، اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار و ماه سلوک روحی آنان است ومؤمنان با مقدمه سازی و فراهم کردن زمینه های معنوی در ماه های رجب و شعبان هر سالخود را برای ورود به این ماه شریف و پربرکت آماده می کنند، و با حلول این ماه باشور و اشتیاق و دادن اطعام و افطاری به نیازمندان، شب زنده داری و عبادت، تلاوتقرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه داری و. روح و جان خود را از سرچشمه فیضالهی سیراب می کنند.

فضائل ماه رمضان

گرچه ذکر تمامفضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛ ولی پرداختن و ذکر برخی ازفضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.

1.برترین ماه سال

ماه مبارک رمضانبه جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی های منحصری که دارد در میان ماه های سال قمریبرترین است؛ قرآن کریم می فرماید: ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسانها در آن نازل شده است.»(6)

پیامبر گرامی(ص)درباره ماه رمضان می فرماید: ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما رویآورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب هایش برهمه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدادعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس های شما در آن تسبیح و خوابتان در آنعبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است بهترین ساعاتی است کهخداوند به بندگانش نظر رحمت می کند. .»(7)

2. نزول کتبآسمانی در این ماه

تمام کتب بزرگآسمانی مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرتامام صادق(ع) می فرماید: کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپسدر مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات درروز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضاننازل شد.»(8)

3.توفیق روزه

در ماه رمضانخداوند متعال توفیق روزه داری را به بندگانش داده است؛ پس هر که ماه [رمضان] رادرک کرد، باید روزه بگیرد.»(9)

انسان افزون برجنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمالمطلوب خود، برنامه های ویژه را نیاز دارند، یکی از برنامه ها برای تقویت و رشدبُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنویرشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند وموانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمی نکند.یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است، قرآن کریم میفرماید: . ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه کهبر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»(10)

برخی از فواید وفضائل روزه:
الف. تقویت تقوا، پرهیزگاری و
اخلاص؛(11) امام صادق(ع) می فرماید: خداوند متعال فرموده: روزه از من است و پاداشآن را من می دهم.»(12)

حضرت فاطمه(س) میفرماید: خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب فرمود.»(13)

ب.مانع عذاب های دنیوی و اخروی:

امام علی(ع) میفرماید: روزه روده را باریک می کند گوشت را می ریزد و از گرمای سوزان دوزخ دور میگرداند.»(14)

پیامبر اکرم(ص) میفرماید: روزه سپری در برابر آتش است.»(15)

ج.آرامش روان و جسم:

روزه داری روح وروان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتی روح و تندرستی جسم می شود.

پیامبر اکرم(ص) میفرماید: روزه بگیرید تا سالم بمانید.»

باز می فرماید:معده خانه تمام دردها و امساک [روزه [بالاترین داروهاست.»(16)

حضرت امام باقر(ع)می فرماید: روزه و حج آرام بخش دلهاست.»(17)

حضرت علی(ع) میفرماید: خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزه داریروزه های واجب [رمضان[ برای آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنیجان هایشان و خضوع دلهایشان حفظ می کنند.»()

امروزه در علمپزشکی و از نظر بهداشت و تندرستی نیز در جای خود ثابت شده که روزه داری تأثیرهایفراوانی بر آرامش روح و روان و سلامتی جسم و بدن دارد، دفع چربی های مزاحم، تنظیمفشار، قند خون، و. نمونه آن است.(19)

د.مانع نفوذ شیطان:

امام علی(ع) بهپیامبر اکرم(ص) عرض کرد: یا رسول الله! چه چیزی شیطان را از ما دور می کند؟پیامبرگرامی(ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه می کند و صدقه پشت او را میشکند.»(20)

بنابراین، روزهمانع نفوذ شیطان های جنی و انسی شده و وسوسه های آنان را خنثی می کند.

ه .مساوات بین غنی و فقیر:

انسان روزه دار درهنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می کند و در نتیجه به کمک آن ها میشتابد. حضرت امام حسن عسگری(ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا توانگر دردگرسنگی را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.»(21)

و.احیاء فضائل اخلاقی

حضرت امام رضا(ع)درباره علت وجوب روزه می فرماید: تا مردم رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و بهنیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع وفروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدین سبب مستحق ثوابشود،. روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحت گر آنان باشدو ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنمای آنان در رسیدن بهاجر باشد و به اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان و مستمندان در دنیا میچشند پی ببرند و در نتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی هایشان واجب فرموده است، بهایشان بپردازند. .»(22)

و. .

4.وجود شب قدر در این ماه

شب قدر از شب هاییکه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می آیند و جمیعمقدرات بندگان را در طول سال تعیین می کنند(23) و وجود این شب در این ماه مبارکنعمت و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام(ص) است و مقدرات یک سال انسان ها(حیات، مرگ، رزق و.) براساس لیاقت ها و زمینه هایی که خود آنها به وجود آوردهاند تعیین می شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می تواند به خود آید و اعمالیک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برایخود رقم زند.(24)

حضرت امام صادق(ع)می فرماید: تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن درشب بیست و سوم است.»(25)

5.بهار قرآن

نظر به این کهقرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیاریدارد، در روایات اسلامی، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است؛ چنان کهحضرت امام باقر(ع) می فرماید: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضاناست.»(26)

یک نکته!

بدیهی است فضائل وثواب هایی که برای ماه مبارک رمضان و روزه داری ذکر شده و به برخی از آن ها اشارهشد، از آنِ کسانی است که حقیقت آن را درک کنند و به محتوای آن عمل و در گفتار وکردار به کار گیرند و به آن ها جامه عمل بپوشانند. چنان در روایات اسلامی برایروزه داری آدابی ذکر شده و کسانی که صرفاً تلاوت قرآن می کنند، ولی به آیات و احکامآن عمل نمی کنند و یا آن که از روزه داری تنها رنج گرسنگی و تشنگی را می کشند وبوسیله گناه، تأثیر روزه را از بین می برند و ماه مبارک رمضان و فضای معنوی آنتأثیری بر اشخاصی بر جای نمی گذارد، مورد نکوهش قرار گرفته اند.

چنان که پیامبراکرم(ص) به زنی که با زبان روزه کنیز خود را دشنام می داد فرمود: چگونه روزه داریو حال آن که کنیزت را دشنام می دهی؟! روزه فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست،بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بی اثر میکنند قرار داده است، چه اندکند روزه داران و چه بسیارند کسانی که گرسنگی میکشند.»(27)

حضرت امام سجاد(ع)در دعای حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض می کند: به وسیله روزه این ماهیاریمان ده تا اندام های خود را از معاصی تو نگه داریم و آن ها را به کارهاییگیریم که خشنودی تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و باچشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوی حرام نگشاییم و باپاهایمان به سوی آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکمهایمان جز آن چه را تو حلالکرده ای در خود جای ندهد و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده ای و بیان فرمودهای گویا نشود. .»(28)

بنابراین، در ماهمبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل ازاهل بیت(ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوحو واقعی، عبادت، شب زنده داری، درک فضیلت شب قدر و. فضیلت ماه مبارک رمضان رادرک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال حرکت کرد و باید در این ماه به گونه ایخودسازی کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جان افراد باقی باشدو اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.

قبول عمل و پذیرشصالح
رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه می فرماید: انفاسکم فیه تسبیح » نفس های شما در اینماه خود تسبیح است، هر نفسی که می کشید مثل آن است که گفته باشید سبوح قدوس » .و نومکم فیه عبادة » خوابتان در این ماه عبادت است . و اعمالکم فیه مقبولة »کارهای جزیی را که انجام می دهید خدا قبول می کند . قبولی عمل مقدمه است برای اینکه خداوند خود انسان را قبول فرماید . لذا در قرآن کریم دو نمونه تعبیر دارد:

1 - این که خداوندعمل عده ای را قبول می کند .

2 - خدا عده ای راقبول می کند، نه این که فقط عمل آنان قبول شود . چون گروهی عمل صالح دارند و گروهیخود صالح هستند . آنان که جزء الذین آمنوا و عملوا الصالحات » هستند یعنی کارهایخوب دارند ولی هنوز به آن مقام نرسیده اند که ذات و گوهرشان خوب بشود، احیانا ممکناست در معرض خطر باشند، اما دسته دوم، جزء صالحین هستند، مثل ابراهیم خلیل که قرآندر شانش می فرماید: و انه فی الآخرة لمن الصالحین » صالح یعنی کسی که گوهر ذاتششایسته شده است . اینها را خدا قبول می کند . یا قرآن راجع به حضرت مریم این تعبیررا دارد فتقبلها ربها بقبول حسن و انبتها نباتا حسنا» خدای کریم، مریم را قبولکرد . پس کاری کنیم که خدای کریم خود ما را قبول کند .

سایر فضیلتهای ماه رمضان

ماه مبارک، ماهمحاسبه
برای گروهی آغاز سال، اول فروردین است . یک نوجوان اول فروردین تلاش می کند برایخود لباس نو تهیه کند . درخت ها اول سالشان فروردین است که لباس های نو و تازه دربر می کنند . اول سال کشاورز پاییز است، که درآمد مزرعه را حساب می کند . تاجر وصنعتگر، هر کدام فرصت دیگری را به عنوان اول سال تعیین می کنند . مرحوم سید بنطاوس می گوید: اهل سیر و سلوک اول سالشان رمضان است » [اقبال الاعمال، ص 250]حساب ها را از ماه مبارک تا ماه مبارک بعد بررسی می کنند که ماه مبارک گذشته چهدرجه ای داشته و امسال در چه درجه ای است . ماه مبارک برای سالکان الی الله ماهمحاسبه است . از این رو امام سجاد سلام الله علیه فرمود: ماه رمضان در بین مااقامت داشت و جای حمد و ثنا بود، زیرا به همراه خود رحمت آورد . و رفیق بسیار خوبیبرای ما بود، ما در همراهی او به نعمت هایی رسیدیم . ما ربح و سودی که در این ماهبردیم، هیچ تاجری در هیچ گوشه دنیا نبرد، و هیچ کس در سراسر عالم به اندازه ما ازاین ماه استفاده نکرده است . [فرازهایی از دعای 45 صحیفه سجادیه]

بوی دهان روزه دار
از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: خداوند به حضرت موسی وحی فرستاد که چرا با منمناجات نمی کنی؟ عرض کرد: خدایا روزه دارم و در حال روزه، دهان خیلی معطر نیست .خداوند فرمود: ای موسی بوی دهان روزه دار پیش من از مشک خوشبوتر است . (روضةالمتقین، ج 3، ص 229)

گرفتن روزه در روزگرم
امام صادق (ع) فرمود: اگر کسی در روز گرمی روزه بگیرد و تشنه شود، خدای سبحان هزارفرشته را موکل می کند تا چهره او را مسح کنند و تا هنگام افطار به او بشارت دهند وهنگام افطار خداوند (عزوجل) می فرماید: ما اطیب ریحک و روحک یا ملائکتی اشهدواانی غفرت له » عجب معطری و چه بوی خوشی داری! فرشتگان من شاهد باشید که من او راآمرزیدم .

(روضة المتقین، ج3، ص 229)

ماه رمضان، ماهدعوت به میهمانی خدا
مردم در ماه رمضان میهمان خدایند هو شهر دعیتم فیه الی ضیافة الله » میهمان بایدکاری کند که صاحب خانه می کند . روزه دار، میهمان خدایی است که یطعم و لا یطعم »× اطعام می کند ولی خود اطعام نمی شود، پس او هم می تواند یطعم و لا یطعم » باشد. اگر خدای سبحان می بخشد و نمی گیرد، انسان هم بایستی در این ماه خویی پیدا کندکه ببخشد و نگیرد، چون هیچ دستی بهتر از دست بخشنده و هیچ دستی بدتر از دست بگیرنیست . اگر کسی تلاش و کوشش کرد که دیگران در کنار سفره او به بهشت بروند، دست اودست بخشنده است، و اگر کسی تلاش کرد که به برکت دیگران به بهشت برود، او دستگیرنده دارد .

(کافی، ج 6، ص294)

پایداری در حق
امام باقر (ع) می فرماید: چون لحظه وفات پدرم زین العابدین (ع) در رسید فرمود: تورا توصیه می کنم به آن چه پدرم در آخرین لحظات عمر سفارش کرد پدرم گفت: که پدرشامیرالمؤمنین نیز در آخرین لحظات عمر خویش در ضمن سفارشهایش فرمود: فرزندم بر حقپایدار باش اگرچه تلخ و مرارت بار باشد .

(کافی ج 2، ص 91)

تقدیر خیر
روزی یونس نقاش بر حضرت هادی (ع) وارد شد با حال لرزان گفت سرور من خیال دارم فرارکنم شما به اهل بیت من نیکی کنید چرا که موسی ابن بقا (از سران ترک بوده) نگینباارزشی به من داد تا بر آن نقش زنم در حال کار، نگین به دو نیم شد، حال او یا مراهزار تازیانه می زند یا می کشد . حضرت فرمود به منزلت برو که فردا جز خیر نخواهیدید . فردا صبح خندان بازگشت و به حضرت عرض کرد: فرستاده ای آمد و به من گفت نگینرا دو قسمت کن چرا که کنیزکان بر سر آن خصومت می کنند . (اثبات الهدی، ج 6، ص 228)

سجده بر شیشه
حسن بن مصعب گوید: در نامه ای از امام علی نقی پرسش نمودم درباره مساله سجده برشیشه زیرا گمان می کردم که شیشه از زمین است و می توان بر آن سجده کرد، پس از جانبحضرت جواب آمد بر شیشه سجده نکن زیرا اگرچه از زمین است استحاله شده و آن از ریگ ونمک است و بر شوره زار سجده نمی توان کرد . (اثبات الوسیله، ص 433)

موجب گمراهی
چون جعفر کذاب برادر امام حسن عسکری، متولد شد یکی از دوستان امام هادی به ایشانعرضه داشت: شما را از مقدم این مولود خشنود نمی بینم . امام فرمود: امر او را سبکشمار که به زودی جمعیت زیادی را گمراه می کند . (اثبات الهدی، ج 6، ص 220)

شیعه پرهیزگار
ابوبصیر گوید خدمت امام صادق (ع) رسیدم از ابوحمزه ثمالی پرسید گفتم حالش خوب بودفرمود: سلامش برسان، و بگو فلان روز خواهی مرد . گفتم او مردی خوش مجلس و ازشیعیان شماست فرمود: آنچه نزد ماست برای او بهتر است شیعه ما وقتی که از خدا بترسدو از گناه بپرهیزد در بهشت در درجه ما خواهد بود . من برگشتم و ابوحمزه در همانساعت و همان روز از دنیا رفت . (کشف الغمة، ج 2، ص 190)

بزرگترین گناه
شخصی در مسجدالحرام از امام صادق (ع) پرسید که چه کسی گناهش از تمام مردم عظیم تراست؟

امام فرمودند: آنکس که عرفه و مزدلفه را درک کند و سعی صفا و مروه نمایدو طواف خانه خدا و نماز پشتمقام را انجام دهد و باز پیش خود فکر کند و گمان برد که خداوند او را نیامرزیدهاست . این شخص گناهش از همه مردم بزرگتر می باشد .

(وسائل، ج 8، ص66)

خدمت به مردم
ابن سیرین گوید: هم نشینی داشتم که پس از مرگش او را در خواب دیدم در حالی که دوساق او طلا بود از او علتش را پرسیدم گفت به سبب تمیز کردن کوچه و برطرف کردنموانع از گذرگاه مردم . (آیات بینات، علامه شوشتری)

فرزند نیکو
اسماء بنت عمیس همسر ابوبکر در خواب دید سر و ریش ابوبکر به حنا رنگین گشته و جامههای سفید در بر دارد . پس رسول خدا فرمود: تعبیر آن این است که اسماء از او پسریبه دنیا می آورد که او را محمد می نامد و خداوند او را بلای جان کافران و منافقانمی گرداند . (آیات بینات، علامه شوشتری)

مشت خاک
مرد صالحی را پس از مرگش در خواب دیده به او گفتند: خداوند با تو چه کار کرد؟ گفت:با من حساب نمود و کفه حسناتم سبک شد در این موقع کیسه ای روی آن گذاشتند و سنگینگردید . پرسیدم این کیسه چیست؟ گفتند مشت خاکی است که بر قبر مسلمانی ریخته ای وبه همان مقدار حسناتم سنگین شد .

(انوار النعمانیه)

پاره تن رسول خدا
ام فضل همسر عباس به رسول خدا عرضه داشت یا رسول الله در خواب دیدم گویا عضوی ازاعضای بدن شما در خانه ام می باشد رسول خدا به او فرمود: خواب خوبی دیدی فاطمهپسری به دنیا می آورد و تو او را شیر می دهی، پس حسین (ع) متولد شد و ام فضل از اوکفالت و نگهداری نمود .

(آیات بینات،علامه شوشتری)

ثواب اولاد
داود بن هند گوید: خواب دیدم قیامت برپا شده و میزان را نزدیک من آوردند ثوابهایمرا در یک کفه و گناهانم را در کفه دیگر نهادند، پس گناهانم سنگینی کرد، اندوهشدیدی به من دست داد . تا این که پارچه سفیدی آورده در کنار حسناتم نهادند، پسسنگین شد . گفتند: می دانی این چیست؟ گفتم: نه . گفتند: این سقطی است که متعلق بهتو بوده است . (مسکن الفواد)

تبریک میلاد باسعادت حضرت فاطمه معصومه سلام الله و آغاز دهه کرامت

میلاد حضرت علی (ع)

پیام تبریک میلاد حضرت رسول اکرم و امام جعفر صادق علیه السلام